İnmemiş testis, testislerin adı üstünde inmemesidir. Demek ki bu testisler bir yerden iniyorlar, nerden iniyorlar? Anne karnında gebeliğin son döneminde artık doğuma yakın neredeyse bebeğin karın içinde olan testisler kasık kanalından geçerek kesede skrotum dediğimiz kese içinde gebeliğin son döneminde yerini alıyorlar. Demek ki testisler karın içinde gelişen organlar ve daha sonra kasık kanalındaki yoldan yerlerini alıyorlar. Bu işlemin olmamasına yani inmemesine inmemiş testis istiyoruz. Eğer kese içinde testis yok ise buna kriptorşizim diyoruz Latincede yani kesede testisin bulunmama hali, bu daha geniş bir kavram. Çünkü inmemiş testis haricinde başka nedenlerle de kesede testis elimize gelmeyebilir ama Türkçede inmemiş testis. Aslında hepsi için kullandığımız bir terim.
Testisler gebeliğin son döneminde aşağı iniyorlar bu yolculukta başına bir şey gelirse kesede yerini alamıyorsa buna inmemiş testis diyoruz. Peki neden iniyorlar nasıl iniyorlar testisler. Erkek bebeklerde testosteron dediğimiz erkeklik hormonu başka bir takım büyüme faktörlerinin etkileri ile testisler aşağı doğru iniyorlar ve kese içinde yerini alıyorlar. Birtakım gelişimsel, hormonal nedenler inmemiş testise sebep olabilir ama bunun haricinde inmemiş testis çok sık bir problem ve tek bir nedene bağlamak mümkün değil. Bazı özel sendromlarda cinsel gelişim, cinsel farklılaşım bozukluklarında da inmemiş testis görüyoruz. Ama bütün bunlardan bağımsız olarak sebebi çok bilinmeyen nedenlerle de inmemiş testis olabilir bir bebekte. Ama bir testisi inmemiş testis tanısını koyabilmek için öncelikle doğru zamanı beklemek lazım. Yani şöyle tarif edeyim prematürelerde erken doğan bebeklerde inmemiş testisi çok sık görüyoruz. Çünkü aslında testisin inişi bir gelişim süreci, bir büyüme süreci dolayısıyla çocuk büyüdükçe testis inebilir. Peki bu süreç ne zamana kadar? İlk 6 aya kadar ilk 6 ay içinde testis kendi kendine inebilir? Dolayısıyla inmemiş testis doğumda gözlense de, onun kendi kendine inmesine süre tanıdığımız bir ilk 6 ayımız var.
İnmemiş testis genellikle pediatristler veya yeni doğan doktorları tarafından veya aile tarafından kese içinde testisin ele gelmemesi olarak bulunabilir, teşhis konulabilir. Bazı durumlarda başka problemler de inmemiş testise eşlik edebilir. Bazen bu çift taraflı bazen tek taraflı olabilir. Bazı durumlarda peygamber sünneti ya da hipospadias dediğimiz durumla birliktelik gösterebilir. Bazı durumlarda daha farklı genetik problemler, cinsel farklılaşım bozukluklarında da inmemiş testis görebiliyoruz. Ama çoğunluğu izole ve hiçbiri ile ilişkisiz tek başına gelişen bir durum inmemiş testis.
İnmemiş testis tedavi edilmeli mi? Şüphesiz edilmeli ama doğar doğmaz etmiyoruz inmemiş testisleri tedavi, niye? Çünkü inmemiş testisle doğan bebeklerin bir kısmı büyüdükçe testisler kendi kendini aşağı inebiliyorlar. Bu ne demek? Bir bebek inmemiş testisle doğdu diye hemen ameliyat etmeyelim. Ne zaman edelim? En az ilk altı ayı bekleyelim. Niye bekleyelim? Çünkü bebeklerin erkek bebeklerin 2-4 ay aralarında bizim mini puberte ya da mini ergenlik dediğimiz bir hormonal evreleri var. Bu evrede bütün erkek bebeklerde bir testosteron yani erkeklik hormonunda yükselme oluyor. Bu doğal ve fizyolojik bir durum ve buna bağlı olarak doğduğunda inmemiş olan testislerin bir kısmı bu hormon yükselmesi ile olması gereken normal yerine doğru yolculuklarını tamamlayıp inebiliyorlar. Dolayısıyla inmemiş testise ilk 6 ay cerrahi yapmıyoruz ama şunu da çok iyi biliyoruz. İnmemiş testiste bir yaştan sonra testis yerinde değil ise mikroskobik seviyede yavaş yavaş hasarlanmalar başlıyor. Bu demek değil ki bir testis bir yaşa kadar indirilmedi ise çürüdü bitti ve artık fonksiyonunu kaybetti. Kesinlikle böyle değil ama ilk 6 ayla bir yaş arasında indirilmezse testis yavaş yavaş mikroskobik düzeyde hasarlanmaya başlıyor. Bu yüzden ideal cerrahi testisin 6 ayla bir yaş arasında kesede yerini alması.
İnmemiş testis tedavisinde hormonal tedavinin yeri var mı? İnmemiş testis tedavisinde hormon kullanımı günümüzde değerini oldukça yitirmiş. Eskiden çok daha sık kullanılan bir tedavi yöntemiydi. İki ana tip hormonal tedavi var. Bunlardan bir kısmı HCG tedavisi dediğimiz bir tedavi ile testisi indirmeye yönelik kullanılan bir tedavi. Yan etkilerinin fazlalığı, testisin kendisine zarar karar vermesi, kıllanmada artma, eklemlerin erken kapanmasına bağlı boy kısalığı gibi problemlerden pek artık günümüzde kullanmıyoruz ya da kullanılmasını önermiyoruz. Başarı oranı da düşük, yüzde 20 kadar aşağı yukarı testislerde bir inme sağlayabiliyor. Diğer bir grup hormonal tedavi günümüzde daha güncel olan diyebileceğimiz bir hormonal tedavi LH ve LH analogları dediğimiz bir hormon grubu. Bunlar testisi indirmekte diğer tedavi hormon tedavisi kadar başarılı değil. Ama bunların şöyle bir etkisi var. Bu güzel bir etki, testislerde hormonal düzeyde ilerde fertilitenin yani üreme sağlığının korunması üzerine etkileri olduğu gösterilmiş. Fakat her iki hormonal tedavi de rutinde önerdiğimiz tedaviler değil. Kısaca şu akılda kalmalı. İnmemiş testisin tedavisi cerrahi ve zamanlaması 6 aydan önce olmamalı ama 1 yaşı da geçmemeli.